عمل PRK | عمل پی آری کی چیست؟

عمل PRK (Photorefractive Keratectomy) یا کراتکتومی فوتورفرکتیو، یک نوع جراحی لیزری چشم است که به منظور اصلاح عیوب انکساری شامل نزدیک‌بینی (میوپی)، دوربینی (هایپروپی) و آستیگماتیسم به کار می‌رود. این جراحی به عنوان یکی از اولین نسل‌های فناوری لیزر در چشم‌ پزشکی که از سال ۱۹۸۶ مورد استفاده قرار گرفته، پایه‌ گذار تحولات بعدی در این حوزه بوده و به دلیل ایمنی بالای خود، همچنان جایگاه ویژه‌ای در چشم‌ پزشکی مدرن دارد.

این مقاله  از کلینیک فوق تخصصی چشم نورآفرین مشهد، به صورت فنی و دقیق، به تشریح کلیه جوانب این عمل جراحی، از جمله مبانی علمی، معیارها، روش اجرا، مزایا، معایب، پروتکل‌های مراقبتی و هزینه‌های مرتبط می‌پردازد.

عمل PRK چیست؟

مکانیسم عمل PRK بر پایه تغییر شکل سطح قرنیه به وسیله لیزر استوار است. قرنیه، به عنوان بخش شفاف و گنبدی‌ شکل جلوی چشم، اصلی‌ترین عنصر انکساری سیستم اپتیکی چشم است و وظیفه انکسار (شکستن) پرتوهای نور و تمرکز دقیق آن‌ها بر روی شبکیه را بر عهده دارد. در چشم‌ های دارای عیب انکساری، به دلیل نامتناسب بودن قدرت انکساری قرنیه و طول محوری چشم، این تمرکز به درستی انجام نمی‌پذیرد و تصویر تار تشکیل می‌شود.

به نقل از وبسایت clevelandclinic.org

Photorefractive keratectomy (PRK) is a laser surgery procedure to correct your eyesight. The laser makes small changes to the shape of your cornea, the clear, protective layer at the front of your eye. Reshaping your cornea affects how it bends light, which changes how you see.

جراحی کراتکتومی فوتورفرکتیو (PRK) یک عمل لیزری برای اصلاح بینایی است. در این روش، لیزر تغییرات کوچکی در شکل قرنیه ــ لایه شفاف و محافظ جلوی چشم ــ ایجاد می‌کند. تغییر شکل قرنیه بر نحوه‌ی شکست نور اثر می‌گذارد و در نتیجه دید شما تغییر می‌کند.

در جراحی عمل پی آر کی، جراح با استفاده از لیزر اگزایمر، که یک لیزر فرابنفش سرد است و با فرایندی به نام «فوتوابلیشن» (Photoablation) بافت را در سطح مولکولی و بدون ایجاد آسیب حرارتی تبخیر می‌کند، سطح قرنیه را به نحوی تغییر شکل می‌دهد که خطای انکساری موجود اصلاح گردد. برای اصلاح نزدیک‌بینی، مرکز قرنیه صاف‌تر و برای اصلاح دوربینی، شیب‌دارتر می‌شود. این عمل به صورت سرپایی انجام شده و مدت زمان کل فرایند برای هر دو چشم، معمولاً کمتر از ۱۵ دقیقه است.

مقایسه عمل PRK، لیزیک و لازک

اگرچه هدف نهایی هر سه روش، اصلاح دید از طریق تغییر شکل قرنیه با لیزر اگزایمر است، تفاوت اصلی آن‌ها در شیوه دسترسی به لایه استروما (بافت زیرین قرنیه) می‌باشد.

• PRK (پی آر کی): در این روش، کل لایه خارجی و قابل بازسازی قرنیه (اپی‌تلیوم) به طور کامل برداشته و حذف می‌شود تا لیزر مستقیماً به استروما تابانده شود. این لایه طی چند روز به طور طبیعی مجدداً رشد می‌کند.
• LASIK (لیزیک): در روش عمل لیزیک ، با استفاده از یک ابزار دقیق (میکروکراتوم) یا لیزر فمتوسکند، یک لایه نازک از سطح قرنیه به صورت یک فلپ (Flap) لولامانند برش داده شده و کنار زده می‌شود. پس از تابش لیزر اگزایمر به استروما، فلپ به جای خود بازگردانده می‌شود.
• LASEK (لازک): این روش ترکیبی از دو تکنیک قبلی است. در لازک، لایه اپی‌تلیوم با استفاده از الکل رقیق شل شده و به صورت یک ورقه کنار زده می‌شود. پس از اتمام کار لیزر، این ورقه اپی‌تلیوم به جای خود بازگردانده می‌شود. دوره بهبودی لازک به دلیل نیاز به ترمیم این لایه، کندتر از لیزیک اما سریع‌تر از PRK است.

اغلب نتایج درمانی نهایی PRK و لیزیک قابل مقایسه هستند، اما به دلیل تفاوت در تکنیک، مزایا و دوره بهبودی متفاوتی دارند، وجه اشتراک انواع روش ها، در قرارگیری آنهادر دسته بندی عمل حذف عینک است.

به نقل از cochrane.org

“LASIK gives a faster visual recovery and is a less painful technique than PRK. The two techniques appear to give similar outcomes one year after surgery.”

«لیزیک (LASIK) زمان بازگشت بینایی را سریع‌تر می‌کند و روشی نسبتاً کمتر دردناک‌تر نسبت به PRK است. در عین حال، نتایج این دو تکنیک در دوره‌ای یک‌ساله پس از جراحی، مشابه یکدیگر به‌نظر می‌رسند.»

روند اجرای عمل پی آر کی

مراحل استاندارد اجرای این جراحی با دقت بالا و تحت شرایط استریل انجام می‌شود و به شرح زیر است:

1. بی‌حسی موضعی: با استفاده از قطره‌های بی‌حس‌کننده (مانند تتراکائین)، سطح قرنیه به طور کامل و سریع برای جراحی آماده می‌شود تا بیمار هیچ‌گونه دردی را در طول فرایند احساس نکند.
2. برداشت لایه اپی‌تلیوم: جراح، لایه سطحی و قابل بازسازی سلول‌های قرنیه موسوم به «اپی‌تلیوم» را در مرکز قرنیه برمی‌دارد. این کار می‌تواند با استفاده از محلول الکل و یک ابزار خاص جراحی انجام شود.
3. اصلاح با لیزر: لیزر اگزایمر، که پارامترهای آن بر اساس داده‌های دقیق حاصل از نقشه‌برداری توپوگرافی و توپومتری چشم بیمار تنظیم شده است، به مدت کمتر از یک دقیقه به سطح استروما تابانده می‌شود. سیستم‌های ردیاب چشم (Eye-Tracker) پیشرفته، هر حرکت میلی‌متری چشم را در لحظه ردیابی کرده و الگوی تابش لیزر را با آن تطبیق می‌دهند تا از حداکثر دقت اطمینان حاصل شود.
4. اعمال لنز پانسمانی: در پایان جراحی، یک لنز تماسی نرم و با قابلیت عبور اکسیژن بالا به عنوان پانسمان روی سطح قرنیه قرار داده می‌شود. این لنز سه نقش کلیدی دارد: کاهش درد، محافظت از سطح جراحی‌شده و ایجاد یک بستر مناسب برای فرایند ترمیم اپی‌تلیوم که حدود پنج روز به طول می‌انجامد و پس از آن با نظر پزشک برداشته می‌شود.

معیارهای انتخاب بیمار برای عمل پی آر کی prk

انتخاب صحیح بیمار (Patient Selection) مهم‌ترین عامل در موفقیت‌ آمیز بودن نتایج جراحی است. بیمار برای واجد شرایط بودن، باید معیارهای زیر را دارا باشد:

• حداقل سن ۱۸ سال و اثبات ثبات شماره چشم (عدم تغییر بیش از ۰.۵ دیوپتر) به مدت حداقل یک سال.
• سلامت ساختاری چشم و عدم ابتلا به بیماری‌هایی نظیر آب مروارید (کاتاراکت)، قوز قرنیه (کراتوکونوس) در هر مرحله‌ای، گلوکوم پیشرفته، یوئیت (التهاب داخلی چشم) یا هرگونه عفونت فعال چشمی.
• سلامت عمومی و عدم ابتلا به بیماری‌ های سیستمیک کنترل‌نشده که بر فرایند ترمیم تأثیر منفی می‌گذارند، مانند دیابت یا بیماری‌ های خودایمنی.
• داشتن انتظارات واقع‌ بینانه از نتایج جراحی و درک کامل دوره بهبودی.

PRK به طور خاص برای گروه‌های زیر توصیه می‌شود:

• افراد با قرنیه نازک که ضخامت کافی برای ایجاد فلپ در جراحی لیزیک را ندارند. در PRK تمام ضخامت استروما برای درمان در دسترس است.
• بیمارانی که قبلاً تحت عمل لیزیک قرار گرفته‌اند و نیاز به اصلاح مجدد دارند.
• ورزشکاران و شاغلین در مشاغل پرخطر (نظامی، پلیس، آتش‌نشان)، به دلیل حذف کامل ریسک جابجایی یا آسیب به فلپ در اثر ضربه.

بررسی مزایا و معایب عمل جراحی پی آر کی

مراحل جراحی: آمادگی، حین عمل و مراقبت‌های پس از عمل

۱. آمادگی‌های قبل از عمل

• معاینه جامع چشم: شامل بررسی بینایی، سلامت کلی چشم، اندازه‌گیری و نقشه‌برداری دقیق از سطح و ضخامت قرنیه، و بررسی رطوبت چشم‌ها.
• قطع مصرف لنز تماسی: لنزهای نرم حدود ۴ روز و لنزهای سخت حدود ۳ هفته قبل از عمل باید قطع شوند.
• بهداشت چشم: شب قبل از عمل، پلک‌ها و مژه‌ها را با شامپو بچه بشویید.
• اجتناب از مواد آرایشی و عطری: ۲۴ ساعت قبل و در روز عمل از آرایش چشم، عطر و ادکلن خودداری کنید.
• برنامه‌ریزی برای بازگشت به خانه: حتماً یک همراه برای بازگرداندن شما به خانه داشته باشید.
• داروها و آرام‌بخش: در صورت اضطراب، پزشک ممکن است آرام‌بخش خفیفی تجویز کند.

۲. در طول عمل

• بی‌حسی موضعی: با قطره‌های چشمی چشم بی‌حس می‌شود.
• پلک‌بازکن (اسپکولوم): برای جلوگیری از پلک زدن قرار داده می‌شود.
• برداشتن اپیتلیوم: لایه بیرونی قرنیه برداشته می‌شود.
• تابش لیزر: بیمار به یک نور هدف نگاه می‌کند و لیزر اگزایمر شکل قرنیه را تغییر می‌دهد.
• میتومایسین سی (اختیاری): ممکن است برای جلوگیری از کدورت قرنیه به مدت کوتاهی استفاده شود.
• قطره و لنز پانسمانی: قطره‌های آنتی‌بیوتیک و استروئید ریخته شده و یک لنز تماسی پانسمانی روی چشم قرار می‌گیرد.

۳. مراقبت‌های پس از عمل و دوره نقاهت

• استراحت: در ۲ تا ۳ روز اول، در یک اتاق تاریک استراحت کنید و چشم‌ها را تا حد امکان بسته نگه دارید.
• داروهای تجویزی: قطره‌های چشمی (آنتی‌بیوتیک، ضدالتهاب، اشک مصنوعی) و مسکن‌های خوراکی را دقیقاً طبق دستور پزشک مصرف کنید.
• محافظت از چشم: از عینک آفتابی در محیط بیرون (حتی در روزهای ابری) برای حداقل ۳ ماه استفاده کنید.
• لنز پانسمانی: این لنز معمولاً پس از ۴ تا ۷ روز توسط چشم‌پزشک برداشته می‌شود.
• بهداشت: تا یک هفته از ورود مستقیم آب، صابون یا شامپو به چشم خودداری کنید.
• پرهیز از مالیدن چشم: به هیچ عنوان چشم‌های خود را نمالید.
• محدودیت استفاده از وسایل الکترونیکی: در ۲۴ ساعت اول پرهیز کامل و پس از آن استفاده محدود توصیه می‌شود.
• رانندگی: برای حداقل چند روز تا یک هفته از رانندگی خودداری کنید.
• تغذیه: مصرف آب کافی و مواد غذایی غنی از ویتامین‌ها و امگا-۳ توصیه می‌شود.
• ویزیت‌های پیگیری: حضور منظم در ویزیت‌های تعیین شده توسط پزشک ضروری است.

در صورت بروز درد شدید و غیرقابل کنترل، کاهش ناگهانی بینایی یا علائم عفونت، فوراً با پزشک خود تماس بگیرید.

بینایی پس از عمل PRK

بهبودی تدریجی است. دید در ابتدا ممکن است تار باشد اما ظرف چند هفته به طور چشمگیری بهتر می‌شود. تثبیت کامل بینایی ممکن است تا ۶ ماه طول بکشد. حدود ۹۰ درصد افراد به دید ۲۰/۴۰ یا بهتر دست می‌یابند.

نتایج بینایی پس از عمل جراحی پی آر کی

فرایند بهبودی بینایی پس از PRK تدریجی و متغیر است. اگرچه بهبودی اولیه کندتر از لیزیک است، اما بیمار سه تا شش ماه پس از جراحی به دیدی شفاف و پایدار خواهد رسید.

نتایج: بیش از ۹۰٪ بیماران به دید ۲۰/۴۰ یا بهتر دست می‌یابند و درصد بالایی از بیماران به دید کامل ۲۰/۲۰ یا حتی بهتر می‌رسند.

به نقل از وبسایت bostonvision.com

Most patients achieve significant vision improvements and are satisfied with the results of PRK. The outcomes are comparable to LASIK, with many individuals attaining 20/20 vision or better.

بیشتر بیماران بهبود قابل‌توجهی در بینایی خود به دست می‌آورند و از نتایج عمل PRK رضایت دارند. نتایج این عمل با LASIK قابل مقایسه است و بسیاری از افراد به دید ۲۰/۲۰ یا حتی بهتر دست پیدا می‌کنند.

پیرچشمی: جراحی PRK تأثیری بر پیرچشمی (Presbyopia) ندارد و بیماران بالای ۴۰ سال احتمالاً برای مطالعه به عینک نیاز خواهند داشت.

هزینه‌ها و پوشش بیمه

هزینه عمل پی آر کی به عواملی چون موقعیت جغرافیایی، مرکز درمانی، نوع تکنولوژی لیزر و تجربه جراح بستگی دارد. در سال 1404، هزینه این عمل برای هر دو چشم در بازه ۱۰ تا ۲۰ میلیون تومان تخمین زده می‌شود. بیمه‌های پایه درمانی این جراحی را پوشش نمی‌دهند، اما بیمه‌های تکمیلی ممکن است بخشی از هزینه را بر اساس سقف تعهدات قرارداد خود پرداخت نمایند.

نتیجه‌گیری و راهنمای مراجعه به پزشک

عمل PRK یک روش جراحی مؤثر، قابل اعتماد و بسیار ایمن برای اصلاح دائمی عیوب انکساری چشم است. این روش به دلیل حفظ حداکثری یکپارچگی ساختاری قرنیه، یک گزینه درمانی مهم، به ویژه برای بیماران با شرایط خاص قرنیه، محسوب می‌شود. اگرچه دوره نقاهت آن نیازمند صبر و رعایت دقیق دستورالعمل‌های پزشکی است، نتایج نهایی آن در بهبود کیفیت بینایی و استقلال از عینک، قابل توجه و ماندگار است.

تصمیم‌گیری برای انجام این جراحی باید پس از ارزیابی کامل توسط بهترین چشم‌ پزشک در مشهد متخصص و بررسی تمامی جوانب، مزایا و معایب مرتبط با شرایط فردی بیمار صورت پذیرد.